تاریخچه هواشناسی در ایران
هواشناسی در ایران
مطالعه و بررسی جو همیشه مورد نظر دانشمندان ایرانی بوده است، از این رو خیلی از دانشمندان نجوم در آثار خود بخشی را به مسائل جوی اختصاص داده‌اند. محمد بن ذکریای رازی، ابن‌سینا، حکیم عمرخیام، ابوریحان بیرونی و انوری شاعر معروف از شخصیت‌ها و دانشمندان ایرانی بوده‌اند که پیرامون پدیده‌های جوی مطالبی در آثار خود به یادگار گذاشته‌اند.
ابن سینا خیام رازی ابوریحان
در ایران فعالیت‌های منظم هواشناسی، اولین بار با اندازه‌گیری پدیده‌های جوّی توسط سفارت‌خانه‌های انگلیس و روسیه در تهران و مناطق نفت‌خیز جنوب کشور آغاز شد. این اطلاعات، صرفاً به بایگانی کشورهای مربوطه منتقل شده و احتمالاً در برنامه‌های تحقیقاتی آنها، مورد استفاده قرار گرفته‌است. درس هواشناسی، در سال ۱۲۹۸ در برنامهٔ درسی مدرسهٔ برزگران گنجانده شد و آن را، معلمان فرانسوی تدریس می‌کردند و در همان محل، اولین سکوی هواشناسی احداث شد که در آن، دمای هوا، رطوبت نسبی و میزان بارندگی اندازه‌گیری می‌شد. این ایستگاه هواشناسی، در سال ۱۳۰۸ کامل شد و غالب پدیده‌های جوّی را دیده‌بانی می‌کرد، تا به‌تدریج در اثر نیاز بخش‌های کشاورزی و آبیاری، تعدادی ایستگاه دیگر نیز در نقاط مختلف کشور تأسیس شد که تولیت آنها به بنگاه مستقل آبیاری، وابسته به وزارت کشاورزی وقت سپرده شد.
بعد از جنگ جهانی دوم، نیروهای متفقین، برای سلامت پرواز هواپیماهای خودی، واحد کوچک هواشناسی دایر کردند که نیازهای هواشناسی بخش هواپیمایی آنها را تأمین می‌کرد. در آن هنگام، بنگاه مستقل آبیاری وزارت کشاورزی، اقدام به تربیت یک گروه دیده‌بان هواشناس کرد که این دیده‌بانان، در سال ۱۳۲۷ فارغ‌التحصیل و در ایستگاههای هواشناسی مشغول به کار شدند.
هواپیمایی کشوری نیز، به علت نیاز به اطلاعات جوّی در فرودگاه‌های کشور، ایستگاههای هواشناسی تأسیس کرد. در اثر نیاز شدید برنامه‌ریزان به آمار و اطلاعات اقلیمی‌از نواحی مختلف کشور و ناهماهنگی در تأسیس ایستگاههای هواشناسی - که در بخش‌های مختلف ایجاد می‌شد - مسئولان وقت، تأسیس یک واحد هواشناسی مستقل را در کشور ضروری دانستند؛ لذا سازمان هواشناسی ایران تاسیس شد و فعالیت خود را ابتدا از سال ۱۳۳۴ خورشیدی و با عنوان اداره کل هواشناسی زیر نظر وزارت راه و ترابری آغاز کرد و پس از چندی به سازمانی مستقل تبدیل گردید. این سازمان در سال ۱۳۳۸ خورشیدی به‌عنوان صد و سومین عضو سازمان هواشناسی جهانی (WMO) به عضویت این سازمان جهانی درآمد.
دکتر محمد حسن گنجی پدر هواشناسی ایران
پروفسور محمدحسن گنجی، از بنیان‌گذاران سازمان هواشناسی ایران، تا سال ۱۳۴۷ مدیریت ادارهٔ کل هواشناسی را عهده‌دار بود. در هنگام تشکیل اداره کل هواشناسی در سال ۱۳۳۴، تمامی‌ایستگاه‌های هواشناسی کشور که زیر نظر نهادهای مختلف تأسیس شده بود، به این اداره کل واگذار شدند. ایستگاههای واگذار شده، از نوع سینوپتیک، اقلیم‌شناسی و باران‌سنجی بودند که هر یک، دیده‌بانی‌های مربوط به خود را انجام می‌دادند. در آن زمان، تعداد ۳۴ ایستگاه سینوپتیک، ۱۰۷ ایستگاه اقلیم‌شناسی و ۱۰۶ ایستگاه باران‌سنجی وجود داشت. از مهرماه 1353 تا اردیبهشت 1358 به صورت سازمان هواشناسی و زیر مجموعه وزارت جنگ بود و در اردیبهشت 1358 از وزارت جنگ (دفاع ملی) منتزع و به عنوان سازمانی زیر مجموعه از وزارت راه و ترابری به فعالیت خود ادامه داد.
سازمان هواشناسی کشور، قبل از انقلاب بیشتر در خدمت ترابری هوایی و صنعت هواپیمایی بود و به مسائل هواشناسی کاربردی کمتر توجه می‌شد ولی پس از انقلاب اسلامی و با تعیین کشاورزی به‌عنوان محور اصلی فعالیت‌های اقتصادی کشور، این سازمان نیز، خدمات خود را به سمت کشاورزی سوق داد و امروزه هدف توسعهٔ ایستگاه‌ها و بهبود سامانه آمار هواشناسی کشور، خدمت‌رسانی به بخش‌های تحقیقاتی کشاورزی، دامداری و آبیاری است.
از چهره‌های بنام هواشناسی در ایران می‌توان به اشخاص زیر اشاره کرد:
دکتر بهلول علیجانی پدر اقلیم شناسی سینوپتیک در ایران
ژینوس نعمت محمودی، بنیانگذار هواشناسی دریایی، تهیه کننده اطلس جغرافیایی ایران، وی نخستین زن ایرانی است که به ریاست سازمان هواشناسی ایران رسید .
عبدالحسین پرویز نوایی: تأسیس مرکز آموزش هواشناسی در سال‌های ابتدایی دهه ۵۰ برای آموزش نیروی انسانی بخش‌های مختلف سازمان هواشناسی شامل دیدبانی - فنی - جو بالا -هواشناسی دریایی و پیش‌بینی
علی‌محمد نوریان: معاون اول سازمان جهانی هواشناسی (WMO)
نمونه ای از پهنه بندی اقلیمی ایران
در ادامه تعدادی از تمبرهایی که به مناسبت گرامی‌داشت روز هواشناسی چاپ شده اند، نمایش داده شده است:
